هشدار نسبت به وضعیت آب؛ بیش از ۵۰ شهر در تنش آبی قرار دارند
ایران در یکی از بحرانی‌ترین مقاطع آبی تاریخ خود قرار دارد؛ تغییر اقلیم، کاهش بارندگی، افزایش دمای هوا و افت بی‌سابقه منابع آب تجدیدپذیر، شرایط تأمین آب شرب را در بسیاری از مناطق کشور، از جمله تهران، به مرحله هشدار رسانده است.
به گزارش جهان مانا، منابع آب تجدیدپذیر کشور از حدود ۱۳۲ میلیارد مترمکعب در دهه ۱۳۷۰ به کمتر از ۹۰ میلیارد مترمکعب در سال‌های اخیر کاهش یافته است. این کاهش بیش از ۳۰ درصدی در حالی رخ داده که روند مصرف آب در بخش‌های مختلف کشور افزایش یافته و میانگین دمای کشور در پنج دهه گذشته بیش از ۱.۶ درجه سانتی‌گراد افزایش یافته است.
از سوی دیگر، تازه‌ترین آمار از وضعیت مخازن سدهای کشور تا تاریخ ۲۱ تیرماه حاکی از آن است که تنها ۴۶ درصد ظرفیت مخازن پر شده و ۱۸ سد مهم کشور کمتر از ۲۰ درصد حجم ذخیره دارند.
در بازه زمانی ابتدای مهرماه تا ۲۱ تیرماه، میزان ورودی آب به مخازن سدها ۲۲.۴۳ میلیارد مترمکعب ثبت شده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته با کاهش ۴۳ درصدی روبه‌رو شده است. در همین حال، حجم آب موجود در مخازن به ۲۳.۶۷ میلیارد مترمکعب رسیده که در مقایسه با عدد ۳۲.۰۱ میلیارد مترمکعبی سال قبل، ۲۶ درصد کاهش را نشان می‌دهد.
بارندگی‌های کشور نیز کاهش چشمگیری داشته است. ارتفاع کل ریزش‌های جوی ایران تا این تاریخ ۱۴۶ میلی‌متر گزارش شده که نسبت به میانگین بلندمدت ۲۳۳.۵ میلی‌متر، ۳۹ درصد و نسبت به سال گذشته با ۲۴۴.۵ میلی‌متر، ۴۰ درصد کاهش داشته است.
تهران در خط مقدم بحران
اوضاع تهران، پایتخت کشور، نیز نگران‌کننده است. کاهش ورودی آب به سدهای پنج‌گانه تهران و افزایش تقاضا در ماه‌های گرم سال، وضعیت تأمین آب این کلان‌شهر را در وضعیت شکننده‌ای قرار داده است.
تهران نیز جزو ۵۲ شهری است که بر اساس ارزیابی شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور، در وضعیت تنش آبی قرار دارند؛ وضعیتی که می‌تواند مستقیماً استمرار تأمین آب شرب را تهدید کند.
در همین راستا و با هدف مدیریت شرایط موجود، ۱۹۲ پروژه مدیریت تنش آبی در مناطق شهری و روستایی کشور آغاز شده که بخش مهمی از آن‌ها به بهره‌برداری رسیده‌اند. با این حال، مسئولان هشدار می‌دهند که بدون مشارکت مردم در مدیریت مصرف، حتی این پروژه‌ها نیز نمی‌توانند بحران را مهار کنند.
صرفه‌جویی؛ راهکار کلیدی عبور از بحران
مطالعات نشان می‌دهد که صرفه‌جویی ۱۵ تا ۲۰ درصدی در مصرف آب توسط خانوارها، می‌تواند وضعیت آب‌رسانی را در بسیاری از شهرهای دچار تنش به حالت پایدار بازگرداند. از این‌رو، همراهی مردم در این مسیر نه‌تنها یک وظیفه شهروندی، بلکه اقدامی ضروری برای حفظ سلامت، امنیت و آینده کشور است.
صرفه‌جویی و حکمرانی مؤثر؛ دو بال عبور از بحران
باید توجه داشت که گذر از این شرایط تنها با اتکای صرف به طرح‌های فنی و زیرساختی ممکن نیست. بحران آب در ایران نیازمند شکل‌گیری یک رویکرد منسجم در سطح حاکمیت است؛ رویکردی که بر پایه مدیریت علمی، تقویت حکمرانی آب، بازنگری در الگوی تخصیص منابع، و مقابله با هدررفت گسترده آب در شبکه‌های شهری و کشاورزی استوار باشد.
برنامه‌ریزی میان‌مدت و بلندمدت برای سازگاری با کم‌آبی، بازچرخانی آب، اصلاح الگوی کشت، و سرمایه‌گذاری هدفمند، باید در اولویت سیاست‌گذاری دولت قرار گیرد.
در کنار مدیریت دولتی، نقش مردم در مدیریت مصرف آب غیرقابل جایگزین است. مشارکت خانوارها در کاهش مصرف، به‌ویژه در تابستان و دوره‌های اوج مصرف، می‌تواند نتایج چشمگیری داشته باشد.
برای تحقق این امر، نیازمند آموزش، فرهنگ‌سازی، شفاف‌سازی وضعیت منابع و جلب اعتماد عمومی هستیم. عبور از بحران آب، نه‌تنها نیازمند منابع فنی و مالی، بلکه وابسته به اراده ملی و همکاری نزدیک دولت و جامعه است. اکنون زمان آن رسیده که «آب» نه به‌عنوان یک منبع بی‌پایان، بلکه به‌عنوان اولویت ملی در سیاست‌گذاری، مصرف و سبک زندگی مورد توجه قرار گیرد
